رفتار های وابسته ی افراد لکنتى
بیماران لکنتی رفتارهایی برای پنهان کردن یا مبارزه با مشکل خود نشان می دهند. که به این رفتار ها ، رفتارهای وابسته و یا رفتار های جنبی گفته می شود . به طور کلی رفتارهای وابسته ، لکنت فرد را بغرنج تر و پیچیده تر می کند و قضاوت افراد را در مورد شدت لکنت تحت تأثیر قرار می دهند .و شاخص هایی در زمینه ی طرز تلقی و سازگاری فرد لکنتی در اختیار درمان گر می گذارند .
این رفتارها به طور کلی به دو دسته رفتارهای پنهان و رفتارهای آشکار تقسیم می شوند. که هر کدام باز به دسته های مختلفی به صورت ذیل تقسیم بندی می شوند :
الف ـ رفتارهای آشکار :
فرد لکنتی سعی می کند با لکنت خود به نحوی از انحاء مبارزه کرده و بر آن غلبه کند .که این تدبیر را به شگردهای متعدد و به شرح زیر بروز می دهد :
رفتارهای تقلایی : رفتارهای فیزیکی هستند که فرد لکنتی در طول گفتار مرتکب آن می شود . این رفتارها جزء جدانشدنی لکنت می باشند. و همواره در حین وقوع لکنت ؛ انقباض، اتفاق می افتد. رفتارهای تقلایی در فرد لکنتی قابل پیش روی و توسعه هستند و باعث شدیدتر شدن لکنت وی می گردند .
رفتارهای اجتنابی : این رفتارها روی انقباضی خاص متمرکز بوده .و درصدد برطرف نمودن احتمال وقوع لکنت در گفته ای خاص برمی آیند . این رفتارها معمولاً عادتی بوده .و بازتابی از افزایش آگاهی فرد از لکنت و ترس وی از آن می باشد .آنها را می توان در هر نقطه ای از بدن یا هر جنبه ای از فرآیند گفتار ( آواسازی،تولید، تنفس ) مشاهده کرد .
ب ـ رفتارهای پنهان :
فرد لکنتی سعی می کند لکنت خود را به نوعی پنهان کند .مثلاً با سکوت بیشتر و کمتر و شرکت کمتر در موقعیت های ارتباطی :
به تعویق اندازی : به تدبیرهایی اطلاق می شود که فرد به منظور به تعویق انداختن شروع آواسازی در پیش می گیرد .و هم چنین به تدبیرهایی که فرد برای به تعویق انداختن تماس دستگاه تولیدی که در تولید واژه ی مورد ترس به کار می گیرد، نیز گفته می شود .و ممکن است به صورت یک مکث بی صدا یا به میان پرانی صدا ، واژه یا عبارت متجلی گردد .
آغازگرها : تدابیری هستند که فرد در حین شروع تولید گفته ی مورد ترس خود به کار می گیرد تا از وقوع لکنت پیش گیری کند . آغاز گرها علاوه بر به میان پرانی صدا ، واژه و عبارت ممکن است به صورت حرکات فیزیکی مانند پرش های سر ، حرکات فک یا کوبیدن پا بر زمین ظاهـر گردند . در واقع تعریف آغازگرها تا حدودی شباهت به « به تعویق اندازی » دارد. اما در این جا تعدادی حرکات اضافی هم در فرد دیده می شود .
تلاش های مجدد : در این حالت فرد تلاش خود را برای گفتن یک واژه ی خاص ( که معمـولاً در آن لکنت پیدا می کند ) متوقف و متمرکز نموده . بار دیگر سعی می کند آن واژه را بیان نماید . در حقیقت این نوع از رفتارهای اجتنابی را تلفیقی از « به تعویق اندازی » و « آغازگرها » می توان در نظر گرفت . به این پدیده « اصلاح مجدد » و « بازگویی اصلاحی » هم گفته اند .
رهایی : این حالت غالباً به صورت عادت در می آیند و و بخشی از انقباض لکنت را تشکیل می دهند . جدا کردن این رفتار از پدیده ی « تقلا » کاری دشوار است . رفتارهای « رهایی » نیز مانند رفتارهای قبلی به صورت « پرش اندامها » ، « خم یا راست شدن اندام ها » ، « به میان پرانی صدا و کلمات » و گاهی « ژستهای متناسب و نامتناسب » و « تغییرات بلندی صدا » ، « تغییرات ارتفاع صدا » متظاهر می گردند .
جانشین سازی : فرد به جای کلماتی که در آنها لکنت می کند ، کلمات یا عبارات مترادف به کار می برد . مثلا به جای « بزرگ » می گوید : « درشت » ، به جای « زیبا » می گـوید قشنگ » . چنان چه می دانید فراگیری فهرستی از واژگان مترادف کاری امکان پذیر ولی دشوار است. و بنابراین فرد باید خزانه ی لغات غنی داشته باشد .تا بتواند از این شیوه استفاده کند . این مطالب از آن جهت برای درمانگر حائز اهمیت است که هنگام صحبت فرد لکنتی می تواند به میزان خزانه ی لغاتش پی ببرد .و آن را ارزیابی کند .
حاشیه گویی یا گریزگوئی : این حالت ممکن است به تنهایی یا همراه با دیگر رفتارهای اجتنابی مشاهده گردد . ساده ترین شکل آن به این صورت است. که فرد عبارت یا عباراتی را جایگزین واژه ی مورد ترس خود می نماید . حاشیه گویی هم چنین ممکن است جایگزین بیش از یک واژه نیز گردد .
حذف : در این حالت فرد عمداً قسمتی از یک کلمه را حذف کرده .و به مخاطب فرصت می دهد جای خالی بافت آوایی را در ذهن خود پر کند . او این کار را بدون به مخاطره انداختن پیام انجام می دهد. یعنی فرد لکنتی به محض رسیدن به آن واژه ی خاص مکث نموده از عبارت « نوک زبونمه » استفاده می نماید .و شنونده ، خودش جمله را تکمیل می کند با این روش صرفاً وقفه ای در جریان گفتار پیش می آید .
با ما در ارتباط باشید :
