اختلالات تکاملی

 

انواع اختلالات تکاملی :

اختلالات تکاملی را می توان بصورت زیر طبقه بندی نمود :

1- اختلالات حرکتی یا فلج مغزی :

فلج مغزی اختلال در حرکت و وضعیت بدن ( posture ) در اثر یک ضایعه دایمی و غیر پیشرونده در مغز تکامل نیافته می باشد . با وجود این تظاهرات آن با رشد و تکامل مغز ممکن است تغییر کند. تشخیص فلج مغزی بایستی در سنین زیر یکسال انجام شود ولی هنوز متاسفانه سن تشخیص بالای 1.5 تا 2 سالگی می باشد. فلج مغزی بر اساس مشخصات بالینی و توپوگرافیک قابل تقسیم بندی می باشد. (جدول 1)

2-  اختلالات رفتاری :

الف – اختلالات توجه و تمرکز همراه بیش فعالی ( Attention Deficit/Hyperactivity Disorder = ADHD )

ADHD یک اختلال عصبی- رفتاری است که با عدم توجه ، حرکات تکانه ای و بیش فعالی مشخص می شود. این رفتارها نسبت به آنچه در بچه های هم سن (از نظر تکاملی) دیده می شود شدیدتر و شایع تر است. علائم بایستی برای بیش از 6 ماه ادامه داشته و قبل از سن 7 سالگی ظاهر شده و در دو یا چند موقعیت مختلف بروز کند تا این تشخیص را بتوان مطرح نمود. تقریبا 3-5% بچه ها در سنین مدرسه مبتلا به ADHD هستند. فرم بیش فعالی با حرکات تکانه ای در پسران شیوع بیشتری دارد. درمان این کودکان بایستی چند جانبه بوده و شامل درمان دارویی رفتار درمانی آموزش والدین تغییر در وضعیت کلاسی (نشستن در ردیف جلوی کلاس و حضور در کلاسهای کم جمعیت) و آموزش مهارتهای اجتماعی است.

ب –  اتیسم (Autism):

اتیسم شیرخواران در انتهای طیف (فرم شدید) اختلالات نافذ رشد می باشد برای تشخیص آن فرد باید از مشخصات تعیین شده توسط DSM-IV استفاده کند که شامل : اختلال تعاملات اجتماعی ،اختلال ارتباط رفتارها، فعالیتها یا علایق محدود تکراری و کلیشه ای می باشد که زیر 3 سالگی رخ می دهد. 75% این کودکان مبتلا به عقب ماندگی ذهنی هستند.

جدول 1 : طبقه بندی بالینی فلج مغزی

نوع	الگوی درگیری
1-     اسپاستیک
همی پلژی	درگیری اندام فوقانی و تحتانی یک طرف؛ معمولا درگیری اندام فوقانی بیشتر است
دی پلژی	درگیری 4 اندام؛ معمولا درگیر اندام های تحتانی خیلی بیشتر از اندام های فوقانی است.
کوادری پلژی	درگیری 4 اندام؛ معمولا درگیری اندام های تحتانی بیشتر از اندام های فوقانی است
همی پلژی دوبل	درگیری 4 اندام؛ معمولا درگیری اندام های فوقانی به طور واضح بیشتر از اندام های تحتانی است.
مونو پلژی	درگیری یک اندام؛ معمولا اندام فوقانی احتمالا یک همی پلژی خفیف مطرح است.
تری پلژی	درگیری یک اندام فوقانی و هردو اندام تحتانی؛  احتمالا نشان دهنده یک همی پلژی همراه با یک دی پلژی یا کوادری پلژی ناقص است.
پاراپلژی	فقط درگیری اندامهای تحتانی همراه با اندامهای فوقانی طبیعی؛  تقریبا همیشه یک صدمه نخاعی مطرح است نه فلج مغزی.
2-     اکستراپیرامیدال
کره آتتوز ، رژیدیتی، دیس تونی	اختلالات پیچیده حرکتی یا تون که نشان دهنده آسیب در هسته های قاعده ای است. (basal  gangalia)
آتاکسی ،  لرزش	اختلالات حرکتی و تون با منشاء مخچه ای
هیپوتونی	معمولا در اثر صدمه منتشر و اغلب شدید قشر مخ و یا مخچه است.

 

3- اختلالات شناختی:

 

الف – عقب ماندگی ذهنی (Mental Retardation) :

در این حالت به طور واضح ضریب هوشی کودک زیر 70-75 می باشد و بطور همزمان دچار اشکال یا محدودیت در 2 یا چند مورد از مهارتهای تطابقی مانند: ارتباط ، مراقبت از خود،  مهارتهای اجتماعی، ایمنی و سلامت ،  لذت،  کار ،  تحصیل ،  انجام کارهای شخصی و … می باشد (جدول 2). طبق تعریف عقب ماندگی ذهنی قبل از 18 سالگی ظاهر می شود . برای تشخیص آن به آزمونهای روان سنجی نیاز داریم . برای انجام این آزمونها کودکی را که دچار اختلال یادگیری واضح یا تاخیر تکامل می باشد و یا ضریب تکاملی او در هر یک از حیطه های تکاملی کمتر از 70 است. بایستی به یک متخصص تکامل کودک ارجاع داد.

ب – اختلالات ارتباطی :

این گروه شامل اختلالات بیانی گفتار، اختلالات درکی گفتار، اختلالات مختلط درکی- بیانی ، لکنت و اختلالات فونولوژیک می باشد. در اختلالات تکاملی گفتار اشکال در درک تولید یا استفاده از زبان (language) وجود دارد. اختلالات ارتباطی در کودکان دچار مشکلات وسیعتر و عمده تر مثل عقب ماندگی ذهنی اوتیسم و اختلالات نافذ رشد وجود دارد. همچنین می توان به شکل ناتوانی زبانی خاص SLD باشد(Specific Language Disability).  تمام کودکانی که دچار اختلال ارتباط می باشد بایستی تحت ارزیابی شنوایی قرار گیرند.

ج – اختلالات یادگیری:

این گروه شامل اختلالات مختلفی است که در آنها به طور واضح در یک یا چند مورد از 7 حیطه ی زیر مشکل وجود دارد :

1. مهارتهای پایه ای خواندن 2. بیان دهانی 3. درک مطالب شنیداری 4. درک مطالب خوانده شده 5. بیان نوشتاری 6. محاسبات ریاضی 7. استدلال ریاضی

اختلالات خاص یادگیری زمانی تشخیص داده می شود که توانایی کودک در آزمونهای استاندارد در یک حیطه به طور قابل توجهی کمتر از میزان مورد انتظار برای سن تحصیلات و سطح هوش او باشد.

 

سطح	IQ	توانایی تحصیلی	زندگی روزمره	کار	سن عقلی مورد انتظار به عنوان فرد بالغ(سال(	شدت حمایت مورد نیاز
مرزی	70-80	قابل آموزش تا 6 کلاس	کاملا غیروابسته	قابلیت اشتغال  دارد ممکن است برای رقابت نیاز به آموزش داشته باشد	_	متناوب
خفیف	50-69	خواندن و نوشتن تا کلاس 4-5 ابتدایی	با مقداری آموزش نسبتا غیروابسته	قابلیت اشتغال دارد. اغلب نیاز به آموزش دارد	9-11	متناوب
متوسط	35-49	خواندن محدود به کلاس اول و دوم	بدون کمک توانایی لباس پوشیدن استفاده از دستشویی و فراهم کردن غذا را دارد	احتمالا نیاز به اشتغال حمایت شده دارد.	5-8	محدود
شدید	20-34	بندرت توانایی خواندن یا نوشتن دارد	می تواند با کمک لباس بپوشد و از دستشویی استفاده کند ممکن است بتواند نامش را بگوید	اشتغال تحت حمایت	3-5	وسیع
عمیق	کمتر از 20	–	گاهی ممکن است بتوان استفاده از دستشویی را اموزش داد. با کمک لباس می پوشد. حرف نمیزند	بسیار محدود	زیر 3	عمیق

 

 

شیوع اختلالات  تکاملی :

بر اساس آمارهای بین المللی شیوع فلج مغزی در جهان 2-4  در هر 1000 نفر می باشد. شیوع عقب ماندگی ذهنی (خصوصا نوع خفیف آن) در سن دبستان 3% می باشد. و میزان اختلالات روانی و رفتاری از آن هم بالاتر می باشد که اگر بخواهیم آمار شیوع اختلالات تکاملی را براساس تعداد نفرات مبتلا در هر 1000 نفر ارائه نماییم به ترتیب به صورت ذیل می باشد.

فلج مغزی 2-4 ، اختلال بینایی 0.3 – 0.6 ، اختلال شنوایی 0.8 – 2،  عقب افتادگی ذهنی 25 ، ناتوانائیهای یادگیری 75 ، ADHD  150  و مشکلات رفتاری 60 – 130 .

همانطور که ملاحضه می شود مجموع این اختلالات رقم بسیار بالایی خواهد شد و این نشاندهنده ابتلای تعداد زیادی از کودکان ایرانی به باشد. مشکلات فوق و لزوم شناسایی و درمان هرچه سریعتر این افراد می باشد.

سبب شناسی و عوامل خطرساز در ایجاد اختلالات تکاملی :

شاخص های تکاملی ممکن است از زمان تولد تاخیر داشته باشند (تاخیر تکامل) یا پس از یک دوره کامل نسبتا طبیعی سیر نزولی پیدا کرده و به تدریج شاخصهای تکامل کسب شده از بین بروند (پسرفت تکاملی). گاهی نیز در اثر برخی وقایع یا بیماریهای مختلف ممکن است شاخصهای کسب شده بطور ناگهانی و به صورت موقت یا دائم از بین یروند.

الف – تاخیر تکامل:

تاخیر تکامل ممکن است علت زنتیکی داشته باشد یا ناشی از مسائل دوران بارداری یا حین زایمان باشد . بایستی با سوال از والدین در مورد سابقه اختلالات عصبی نکاملی یا ذهنی در خانواده ازدواج فامیلی سن مادر در زمان بارداری چند قلویی وجود بیماری (مثل دیابت قندی ، افزایش فشار خون و …) یا عفونت در زمان بارداری و یا مصرف دارو یا توکسین و تماس با تراتوژنها در دوران بارداری آن را تعیین کرد. همچنین باید در مورد حرکات مناسب جنین در رحم و یا ناهنجاری های احتمالی در سونوگرافی سوال کرد و از تاریخچه کامل زایمان شامل نمای جنینی،  انتقال خون جنین به جنین ، اختلالات جفت،  وجود پلی هیدرآمنیوس ،  زایمان زودرس ، آسفیکسی ، نحوه زایمان (واژینال یا سزارین)، عوارض زایمانی و عوارض بعد از تولد مثل نارسی یا کم خونی، عفونت ، کاهش قند خون و زردی نوزادی (کرنیکتروس) اطلاعاتی به دست آورد.

_عوامل تاخیر تکامل:

تاخیر تکامل میتواند ناشی از ناهنجاری های مادرزادی مغز مثل هیدروسفالی، میکروسفالی،   خونریزی مغز  و سایر قسمت های بدن (مثل نفروز مادرزادی- بیماری کبدی – هیپوپلازی ریوی – اختلالات متابولیک مادرزادی) باشد.

همچنین لزوم انجام عملیات احیاء (CPR) در زمان طولانی تر از 5 دقیقه پس از تولد،  لزوم درمان با اکسیژن بیش از 7 روز سابقه تحریک پذیری و تشنج پس از هفته اول تولد، همه و همه می توانند از عوامل زمینه ساز اختلالات تکاملی در کودکان باشند.

به طور کلی بارداری هایی که در طی آنها احتمال افزایش بروز سقط ، مرگ نوزاد، زایمان زودرس ، تاخیر رشد داخل رحمی،  بیماری نوزاد یا جنین ، ناهنجاری های مادرزادی ، عقب ماندگی ذهنی یا سایر اختلالات تکاملی وجود دارد پرخطر نامیده می شوند.

برخی از این عوامل در دوران بارداری مانند خوردن داروی تراتوژن در 3 ماهه اول به عنوان علت و برخی مانند هیدرآمینوس به عنوان عامل کمک کننده می باشند. به طور کلی 10-30% از بارداری ها به عنوان بارداری پرخطر تلقی می شوند شناخت بارداری های پرخطر نه تنها از نظر لزوم انجام پیشگیری بلکه از نظر انجام اقدامات درمانی لازم به منظور کاهش خطرات برای جنین مفید است.

به هر حال در بسیاری از شیرخواران مبتلا به تاخیر تکامل ممکن است هیچ علت واضحی یافت نشده و حتی سابقه حوادث نامطلوب در دوران بارداری یا زمان تولد فقط ناشی از یک همزمانی اتفاقی باشد.

ب – از دست رفتن تدریجی شاخص های تکاملی (پسرفت تکاملی):

کودکان مبتلا به این اختلال برای یک مدت زمان تکامل طبیعی داشته ولی به تدریج شروع به از دست دادن مهارت های کسب شده و پسرفت تکاملی می کنند. سرعت پسرفت بستگی به ماهیت ضایعه دارد . سیر تعدادی از این ضایعات ممکن است به حدی کند باشد که برای مدتی با انسفالوپاتی غیر پیشرونده قابل افتراق نباشند. برخی از عوامل ایجاد کننده پسرفت تکاملی عبارت اند از اختلالات سرشتی متابولیک،  بیماری های تخریب کننده عصبی، انسفالو پاتی های تحت حاد، ضایعات فضاگیر داخل جمجمه و مسائلی مانند سندروم رت،  اوتیسم بدون عارضه و کمکاری اکتسابی تیروئید .

ج – از دست رفتن ناگهانی شاخص های تکاملی :

اگر کودک ناگهان تواناییهای کسب شده را از دست دهد،  عللی مانند آنسفالیت،  مننژیت و حوادثی مانند تصادف با اتوموبیل،  غرق شدگی،  خفگی و شوک های روانی_عاطفی را باید مد نظر داشت. کودکان ممکن است در مواجهه با حوادث استرس زای زندگی مثل جدا شدن از والدین یا مرگ انها،  کودک آزاری یا تولد یک نوزاد جدید به طور ناگهانی،  توانایی های خود را از دست بدهند. این شرایط معمولا گذرا بوده و حدود 6 الی 12 هفته طول میکشد ولی در مورد مسایل عفونی یا ضربه . صدمه معمولا دائمی است.

تاپیک های مرتبط :

نشانگان واردن بورگ

اختلالات عصبی تحولی(اختلالات تکاملی)

نشانه های اولیه اتیسم

همچنین می توانید با ما از طریق اینستاگرام و تلگرام در ارتباط باشید.

اینستاگرام کلینیک یاشا

کانال تلگرامی کلینیک یاشا