معاینه عصبی شیرخوار
معاینه عصبی شیرخوار مشکوک به اختلال تکامل حرکتی
پس از آنکه در شیرخواری براساس نتیجه تست غربالگری و یا نگرانی والدین به وجود یک اختلال تکاملی حرکتی مشکوک شدیم ، شیرخوار بایستی تحت معاینه دقیق عصبی- تشخیصی قرار گیرد. این ارزیابی توسط یک متخصص کودکان باتجربه یا آموزش دیده و یا توسط پزشک فوق تخصص اعصاب کودکان انجام می شود.
به طور کلی در طی انجام یک معاینه عصبی دقیق در یک شیرخوار بایستی به یک سری مسائل عمومی توجه خاص نمود و این شامل وضعیت چشم و پوست، وجود ناهنجاری ها ، بزرگی کبد و طحال ، سابقه تشنج، آپنه، وجود صدمه به شبکه بازویی، همچنین شکل و اندازه سر و وضعیت ملاجها می باشد. معاینه اعصاب کرانیال، معاینه حسی و رفلکس های تاندونی نیز مهم هستند.
در حین معاینه حرکتی بایستی حرکات خودبخودی شیرخوار از نظر فرکانس، قرینگی، دامنه و طول مدت ارزیابی گردد. علاوه بر این ارزیابی وضعیت بدن یا پوسچر و تون نیز مهم می باشد. به این منظور زاویه پوپلیتئال، دورسی فلکسیون پا، علامت scarf و recoil ساعد، همچنین به در خط وسط بودن سر توجه خاص می گردد. بررسی تون اکتیو و رفلکسهای اولیه نیز جزو معاینه حرکتی شیرخوار می باشد. در بررسی تون اکتیو، چگونگی بلند شدن شیرخوار از وضعیت خوابیده به نشسته و برعکس و واکنش righting چک می گردد.
معاینه شیرخوار زیر 6 ماه:
علاوه بر لزوم ارزیابی مسائل فوق در طی معاینه عصبی شیرخوار زیر 6 ماه ، بر توجه و بررسی نکات زیر نیز تاکید می گردد:
- مشاهده حرکات خودبخودی و حرکات پاها به صورت لگد زدن یا kicking اهمیت زیادی دارد.
- وجود fisting مداوم و یا دست غالب در این سنین غیر طبیعی هستند.
- حرکات تحریکی در این سن در حالت خوابیده به شکم، نگه داشتن در حالت ایستاده ارزیابی می شود. مثلا هنگامی که شیرخوار را در وضعیت ایستاده نگه میداریم رفلکس گام برداشتن یا stepping مثبت می شود. این رفلکس بایستی در ماه دوم یا سوم زندگی از بین برود تا شیرخوار بتواند وزن خود را بر پاها تحمل کند. در این حالت وجود حالاتی مثل ایستادن بر نوک انگشتان یا حالت قیچی در پاها یا scissoring غیرطبیعی است.
- بررسی رفلکس های اولیه نیز در این دوران مهم هستند. به طوری وجود رفلکس های غیرغرینه یا تشدید شده غیرطبیعی است. همچنین باقی ماندن رفلکس های اولیه در سنینی که نباید وجود داشته باشند، نیز غیر طبیعی است.
- یکی دیگر از موارد مفید در ارزیابی حرکتی، تعیین ضریب حرکتی است. برای این کار سن حرکتی شیرخوار نسبت به سن تقویمی او سنجیده می شود.به طوری که سن حرکتی در سن تقویمی تقسیم شده و سپس در صد ضرب میشود.
در صورتی که ضریب حرکتی زیر 50% باشد احتمال بروز فلج مغزی شدید بالاست و ارزیابی دقیقتر لازم است. در صورتی که ضریب حرکتی بیش از 70% باشد به احتمال معلولیت حرکتی رخ نمی دهد.
معاینه شیرخوار 6 تا 18 ماهه:
در ارزیابی شیرخواران در این سن نیز علاوه بر ارزیابی مسایل کلی قبلی باید مسایل زیر را نیز مورد بررسی قرار داد:
- در این دوره نیز رفلکس های اولیه از نظر وجود، شدت و طول مدت بایستی ارزیابی گردند، مثلا باقیماندن رفلکس مورد پس از 6 ماهگی غیرطبیعی است. باقیمانده این رفلکسها با فعالیتهای خط وسط تداخل می نماید و مانع غلتیدن و نشستن می شود.
- پاسخهای بوسچرال که بایستی به وجود آمده باشند ارزیابی می گردد.
از بین رفتن رفلکس های اولیه و ایجاد پاسخهای پوسچرال برای ایجاد حرکات ارادی اساسی است.
پاسخهای بوسچرال در نیمه دوم سال اول و همزمان با ایجاد حرکات ارادی به وجود می آیند و امکان غلتیدن، نشستن، زانو زدن، خزیدن، چهار دست و پا رفتن، ایستادن و راه رفتن را به شیرخوار می دهند.
در ارتباط با تبعیت حرکات سروتنه از حرکات یکدیگر می باشند. یعنی با چرخانیدن سر به یک طرف، تغییر وضعیت بدن در فضا، چرخاندن بدن به یک طرف، همگی باعث می شوند سروتنه از حرکات یکدیگر تبعیت نمایند.
- به واکنش هایی که همیشه غیرطبیعی هستند توجه خاص شود مثل غیرقرینگی حرکات.
- به اختلال عملکرد عصبی در سایر حیطه های تکاملی توجه شود.
- اندام فوقانی با مشاهده توانایی شیرخوار در رسیدن به یک شی. استفاده تخصصی از انشگتان، توانایی دست به دست کردن یک شی و رها کردن اختیاری یک شی ارزیابی گردد.
- اندام تحتانی توسط بررسی رفلکس positive support ارزیابی می گردد. این واکنش نشانه هماهنگی و بودن نقص بدون وضعیت عصبی اندام تحتانی است.
- رفلکس پاراشوت نیز در سنین مختلف قابل ارزیابی است.
رفلکس پاراشوت قدامی که باعث توانایی نشستن در وضعیت tripod می گردد، در 5 ماهگی ارزیابی می گردد. رفلکس پاراشوت طرفی که در ارتباط با نشستن مستقل است در 7 ماهگی و رفلکس پاراشوت خلفی که موجب ایجاد نقطه اتکا یا محور در نشستن می گردد در 9 ماهگی ظاهر می شود.
بررسی حرکات خود بخودی عمومی در شیرخواران
یکی از ارزیابی های مهم در شیرخواران مشکوک به اختلال تکامل حرکتی بررسی حرکات خودبخودی در آنها است. بطور کلی حرکات خودبخودی طبیعی، شروع و خاتمه شان تدریجی و آرام است. شدت این حرکات کم و زیاد می شود و در تمام بدن مشاهده می شود. حرکات قسمت های مختلف بدن دارای طول مدت مختلف هستند. حرکاتی پیچیده و زیبا هستند و در نهایت باعث جابجایی یا تغییر پوزیشن بدن می شوند.
از طرف دیگر حرکات خودبخودی غیر طبیعی، کلیشه ای، ساده، با تون یکنواخت، ناگهانی و خشن هستند. زیبا و ظریف نیستند و باعث جابجایی بدن شیرخوار نمی شوند.
جهت ارزیابی حرکات خودبخودی در شیرخواران آنها را در 8 وضعیت استاندارد بررسی می کنیم:
| 1 | خوابیده به پشت یا supineب | 5 | نشسته یا sitting |
| 2 | خوابیده به پهلو یا side lying | 6 | ایستاده یا standing |
| 3 | خوابیده به شکم یا prone | 7 | معلق یا horizontal suspension |
| 4 | کشاندن به وضعیت نشسته یا pull to sit | 8 | معلق با حرکت به سمت جلو پایین یا protective reaction |
در طول معاینه در وضعیت های استاندارد فوق به تنوع حرکات، تون عضلات و حرکات ضد ثقل در شیرخوار بایستی توجه نمود.
در هر یک از وضعیت های فوق به جزئیات زیر بایستی توجه کرد:
- در وضعیت خوابیده به پشت یا supine بایستی سر در خط وسط باشد، در دست ها و پاها حرکات ضد ثقل وجود داشت باشد. grasping reaching در دستها و lifting لگن امکان پذیر باشد و شیرخوار اسباب بازی را با چشم تا 180 درجه تعقیب نماید.
- در وضعیت خوابیده به پهلو یا side lying به فعالیت عضلات، شیفت وزن، تعادل عضلات و در خط وسط بودن سر و دستها توجه می گردد.
- وضعیت خوابیده به شکم یا prone امکان اکستانسیون قوی در مفصل هیپ، بلند کردن سر و تنه، پیشروی به سمت جلو، شیفت وزن به یک سمت بررسی می شود.
- در وضعیت pull to sit خم کردن سر به جلو، بلند کردن سر، به جلو کشیدن شانه ها، فعال شدن عضلات شکم باید وجود داشته باشد.
- در وضعیت نشسته یا sitting قدرت بردن سر به جلو، توانایی انجام reaching و grasping ، اکستانسیون پشت و بودن سر در خط وسط باید وجود داشته باشد.
- در وضعیت ایستاده یا standing حفظ محور بدن، وجود حرکات آزاد در دستها، اکستانسیون مفصل هیپ، وجود حرکات در پاها و تحمل وزن روی کف پا بایستی مشاهده گردد.
- در وضعیت معلق یا horizontal suspension قدرت اکستانسیون و حفظ محور بدن ضد قوه ثقل، وجود حرکات در اندام فوقانی و تحتانی.
- در وضعیت معلق با حرکت به سمت جلو پایین یا protective reaction بایستی سر در خط وسط باشد و شیرخوار محور بدن را حفظ نماید و بطور رفلکسی دستها را به طرف جلو ببرد.
تمرین های آموزش مفاهیم به کودکان
ما را در اینستاگرام و تلگرام دنبال کنید:
نشانی اینستاگرام کلینیک تخصصی یاشا
1 دیدگاه