تغییر رژیم غذایی در درمان اختلال بلع

روش های جبرانی درمان اختلال بلع

این روش ها به منظور جبران نقائصی هستند. که باعث اختلال بلع در بیمار شده اند. و با استفاده از این روش ها بدون این که فیزیولوژی بلع تغییر کند علائم اختلال بلع مانند آسپیراسیون و یا باقی ماندن مواد غذایی در مسیر بلع حذف می شوند. از این رو به این روش ها ، روش های ” علامت درمانی ” هم گفته می شود.

بهتر است در هنگام اجرای برنامه درمانی ابتدا این روش ها برای بیمار به کار روند. زیرا اولا یادگیری آنها برای بیمار آسان است.

ثانیا تا حد زیادی تحت کنترل درمانگر یا مراقب بیمار که تمرینات را انجام می دهند هستند.

ثالثا برای همه سنین و با هر سطح شناختی قابلیت اجرا دارند.

این روش ها عبارت اند از:

روش های تغییر وضعیت و موقعیت سر و گردن. که این تغییر وضعیت موجب تغییر ابعاد حلق می شود. و در نتیجه مسسیر عبور غذا بدون اینکه به بیمار فشار بیاید. در طول بلع تغییر می کند.
روش های افزایش و بهبود حس های داخل دهانی
تغییر حجم و سرعت ارائه مواد غذایی به بیمار
تغییر غلظت مواد غذایی
استفاده از پروتز های داخل دهانی
تغییر در نوع روش یا وسیله غذا دادن به بیمار

که روش های سوم و چهارم به عنوان یک روش تحت عنوان روش تغییر رژیم غذایی استفاده می شوند.

روش تغییر حجم و سرعت دادن ماده غذایی به بیمار

یکی دیگر از روش هایی که برای جبران عامل ایجاد کننده اختلال بلع به کار می رود این است که حجم لقمه غذایی را که به بیمار می دهیم کمتر و فاصله بین دادن هر لقمه را بیشتر کنیم. تا بیمار بتواند به راحتی و بدون خطر آسپیراسیون لقمه را ببلعد.

این روش برای بیمارانی مناسب است که به دلیل ضعف عضلات زبان یا حلق نیاز به زمان بیشتری برای بلعیدن هر لقمه دارند. همچنین در بیمارانی که تاخیر در آغاز رفلکس حلقی بلع دارند. استفاده از این روش مفید خواهد بود.

در هر دو گروه از این بیماران چون بیمار برای بلع هر لقمه باید 2 یا 3 بار عمل بلع را انجام دهد. تا بتواند لقمه را به طور کامل ببلعد. وقتی ما در هر لقمه ، حجم غذایی زیادی را به بیمار بدهیم. و بین دادن لقمه ها نیز فاصله کمی باشد. این کار منجر می شود که مقداری از لقمه قبلی که در دیواره های حلق مانده با لقمه جدید ترکیب شود. و بنابراین حجم قابل ملاحظه ای غذا در حلق باقی می ماند. بنابراین احتمال بروز آسپیراسیون و خفگی بیمار افزایش می یابد.

بنابراین استفاده از روش کاهش حجم و کاهش سرعت دادن ماده غذایی به بیمار این فرصت را برای او فراهم می کند. که هر لقمه را به آرامی و با چند بلع متوالی کاملا ببلعد. و خطر آسپیراسیون و خفگی نیز از بین می رود.

روش تغییر غلظت مواد غذایی

ایجاد تغییر در رژیم غذایی بیماران مبتلا به اختلال بلع ، یکی از موارد مهمی است که باید در طراحی برنامه درمانی این بیماران مد نظر قرار گیرد. به طور کلی رژیم های غذایی از لحاظ غلظت 3 نوع هستند.

مواد غذایی جامد ( که معمولا نیاز به جویدن دارند. و از این رو مواد غذایی جویدنی نامیده می شوند.)

مواد غذایی نیمه جامد ( مانند پوره )

مواد غذایی مایع

که البته هر یک از این سه گروه دارای غلظت های مختلف نیز می باشند. مثلا مایعات ممکن است مایعات رقیق یا غلیظ باشند.

لاگمن ( 1993 ) معتقد است :

هنگامی که هیچ یک از راهکار های درمانی و جبرانی در ارتباط با یک ماده غذایی با غلظتی خاص ( مثلا جامدات ) مفید نبود می توان به عنوان آخرین راهکار آن ماده غذایی را از رژیم غذایی بیمار حذف نمود. که البته این کار باید از طریق مشاوره با کارشناسان تغذیه صورت گیرد.

گاهی اوقات برخی بیماران مبتلا به اختلال بلع ، از مشکل در خوردن برخی مواد غذایی مثل گوشت یا دارو ها مثلا قرص ها شکایت می کنند. که درمانگر می تواند این مواد را از طریق ترکیب با سایر مواد به بیمار بدهد. مثلا می تواند گوشت را با آب آن یا مواد غذایی دیگر مخلوط کند. و به شکل نیمه جامد به بیمار بدهد.و یا می تواند قرص را در داخل یک تک میوه یا کلوچه قرار دهد. و به بیمار بدهد.

در جدول ذیل ، مواد غذایی با غلظت های مختلف بر حسب راحت ترین غلظت غذایی برای بلعیدن که باید ابتدا به بیمار داده شود . و مشکل ترین ماده غذایی برای بلعیدن که نباید به بیمار داده شود بر اساس نوع اختلال بلع بیمار نشان داده شده است.

اختلال بلع	راحت ترین غلظت ماده غذایی برای بلعیدن	مشکل ترین غلظت مواد غذایی برای بلعیدن
کاهش دامنه حرکات زبان	ابتدا مایعات رقیق سپس مایعات غلیظ	غذا های جامد و سفت
کاهش هماهنگی حرکات زبان	مایعات رقیق و سپس مایعات غلیظ	غذا های جامد و سفت
کاهش قدرت زبان	مایعات	غذا های جامد و دارای بافت سفت و سنگین
تاخیر در مرحله حلقی بلع	مایعات غلیظ و سپس غذاهایی با غلظت بیشتر . مثلا نیمه جامدات	مایعات رقیق
کاهش بسته شدن مسیر هوایی	غذاهایی پوره مانند و غلیظ	مایعات رقیق
کاهش حرکت حنجره و بد عملکرد دریچه انگشتری – حلقی	مایعات رقیق	غذاهای خیلی غلیظ و با بافت سخت
کاهش انقباضات دیواره حلق	مایعات رقیق	غذاهای غلیظ
کاهش حرکات خلفی زبان	مایعات رقیق	غذاهای خیلی غلیظ