واکنش های متداول در میان والدین
والدین امکان دارد به طرق گوناگون از خود عکس العمل نشان دهند که این عکس العمل ها با توجه به عوامل گوناگون و نوع شخصیت افراد با یکدیگر متفاوتند.
ولی یک دسته واکنش ها تقریبا بطور مشترک در میان اکثریت آنها دیده می شود که متداول ترین این واکنش ها عبارتند از:
- تمایل به طرد کودک
- اختلالات و اشکالات زناشویی والدین
- درگیری های با خود (درونی) در والدین
- واکنش های اضطرابی
- احساس گناه والدین
احساس گناه والدین
اغلب اتفاق می افتد که والدین کودکان عقب مانده ذهنی به اشکال مختلف خود را مسئول یا مقصر وضعیت کودک می دانند. و آن ناشی از عملی تلقی می کنند که قبلا انجام داده اند.
چنانکه میدانید احساس گناه یک شکل خاص از اضطراب است. که از عوامل «خود برتر» ، بسیار قوی ریشه می گیرد.
این احساس معمولا در مقابل برخی از اعمال گذشته فرد بروز می کند: «من حتما کار اشتباهی مرتکب شده ام» یا «من چه کار غلطی انجام انجام داده ام؟».
شخصی که به طور دائم احساس گناه می کند دارای یک درک شخصی ضعیف از موقعیت می باشد. که خود را در مسیری بسیار ناخوشایند می بیند. وقتی احساس گناه بسیار قوی باشد، فرد احساس ناامنی و عدم حمایت می کند. و به همین نسبت میزان احساس رضایت شخصی این افراد بسیار پایین می آید.
هر قدر احساس گناه والدین بیشتر باشد. تمایل آنها به متهم یا مقصر دانستن خودشان برای وضعیت کودک بیشتر می شود. بدنبال چنین احساسی معمولا والدین از خود سوال می کنند: «من چه کرده ام که مستحق چنین اتفاق بدی می باشم؟». یا اینکه: «من چه گناهی مرتکب شده ام که باید از این راه تنبیه شوم؟».
آنها ممکن است خود را متهم دانسته به طور دائم در حوادث گذشته زندگی خود تفکر کنند. تا بتوانند از ضعف یا رفتار گناه آلود خود پرده بردارند. و در این مورد معمولا عمل موجه بخصوصی هم کشف نمی شود. اما در بسیاری موارد یک عمل خطای کوچک، بزرگ جلوه کردن ذهن را آکنده می سازد و تمام تمرکز و واکنش احساس گناه روی آن عمل متمرکز می شود.
مثلا پدری گفته بود:
اشتباه من موجب شد که کودک عقب مانده ذهنی شود. این یک تنبیه برای من محسوب می شود زیرا که مذهبم را از دست داده ام. از وقتی من ازدواج کرده ام اعتقادم را به خدا از دست داده ام. و این در واقع تنبیه گناه من می باشد.
در مورد دیگر پدری گفته است:
تمام اینها به خاطر اعمال گذشته ی من است. من قبل از اینکه ازدواج کنم مرتب بیرون می رفتم و دوبار هم رابطه جنسی نامشروع داشته ام. من همیشه نسبت به این موضوع احساس بدی داشته ام. و می دانم که حالا دارم قصاص آن را می دهم.
آنچه حقیقت دارد این است که داشتن چنین عکس العمل ناشی از طبیعت انسان است. و ربطی به کمبود تجارب زندگی یا اعمال گذشته فرد و نوع عکس العمل گناه یا شرمساری ندارد. زیرا اینگونه عکس العمل ها، معمولا در مواجهه با عقب ماندگی فرزند بروز می کند.
«مورای» در بحثی راجع به احتياجات والدین کودکان عقب مانده، خاطر نشان می سازد که:
«تضاد و درگیری والدین اغلب دارای ریشه ی مذهبی می باشد». او ادامه می دهد که: «مرگ، بیماری جسمانی، از دست دادن شغل و نا اطمینانی اقتصادی و سایر بد آوردن های زندگی، برای افراد بزرگسال که امکان اتفاقش را پیش بینی می کنند، چیزهای شناخته شده و اشنا می باشد؛ اما ظهور یک عقب ماندگی ذهنی در کودک معمولا والدین را در محیطی قرار می دهد که احساس می کنند که از مرحمت و حمایت خداوند به دورافتاده اند.
چنین والدینی اگر در محیط بسیار محدود مذهبی قرار گیرند از احساس گناه و تقصیر آکنده خواهند شد.
«مورای» معتقد است هر عاملی که بتواند به طور دائمی به درک یا برداشت فرد «عشق و رحمت خداوند» نسبت به خودش صدمه وارد کند. یا آنرا از بین ببرد. موجب می شود که آن فرد احتیاج به کمک و مشاوره مخصوص داشته باشد.
وی می گوید: «ما اغلب در کلینیک به درمان والدین واجد چنین احساساتی مشغول هستیم. در طی سالها ، احساس گناه و تقصیری که والدین دارند، با اعتقادات اولیه ی مذهبی شان در هم ادغام می گردد. و رهایی از آن امکان پذیر نیست. به همین دلیل اعتقادات مذهبی قبلی والدین می تواند عاملی بسیار مهم در پذیرش یا طرد کودکان به حساب آید».
«زاک» در کشف این فرضیه به مطالعه ارتباط میان عامل مذهب و نقش احساس گناه والدین در پذیرش کودک عقب مانده ی ذهنی پرداخته است.
«زاک» به مطالعه سابقه مذهبی 76 مادر کودک عقب مانده ذهنی پرداخت و آنرا با مقیاس های مختلف قبول کودک مقایسه کرد. نتیجه ی این مطالعه در آغاز مشخص کرد که مادران کودک معلول خردسال تر، بیشتر پذیرای وضع کودک خود بودند تا مادران کودکان معلول مسن تر.
«زاک» یادآور شد که این خصوصیت عادی واکنش والدین است، چون که اصلا این کودک نیست که مطرح است، بلکه آنچه که مهم است رد عقب ماندگی ذهنی و عدم قبول أن است. سپس «زاک» به طرز جالبی پی برد که تفاوتی فاحش میان مادران «کاتولیک» و غیر کاتولیک وجود دارد. بدین ترتیب که نحوه ی پذیرش و قبول مادران کاتولیک، خیلی بهتر از مادران غیر کاتولیک (در جامعه مسیحی) می باشد.
«زاک» موضوع را اینطور توجیه می کند که مادران کاتولیک چون دارای اعتقادات مذهبی شدیدتری هستند از احساس عاطفی حمایت کننده ای برخوردار می باشد. این والدین از احساس گناه مبرا بوده، خود را مسئول عقب ماندگی کودک نمی دانند.در نتیجه مادران کاتولیک کمتر خود را مورد آزمایش و تحلیل قرار می دهند. (در مورد عقب ماندگی ذهنی کودکشان).
«زاک» می نویسد:
«یک مادر کاتولیک متدین این واقعیت را می پذیرد که وضعیت کودک نتیجه تصمیم یک مقام خاص ماوراء طبیعی و روحانی بالاتر می باشد. و انسان نمی تواند هیچ دخالتی در آن داشته باشد. وجود چنین نگرشی کمک بزرگی در پذیرش وجود کودک می باشد».
وی تاکید می کند که این حقیقت که والدین ما بین دو احساس عشق و نفرت از کودک قرار می گیرند وجود دارد.
تضاد میان این دو احساس موجب به وجود آمدن واکنش احساس گناه و تقصیر می گردد. و چون والدین نمی توانند به وجود این تقصیر اعتراف کنند. بنابراین احساس تقصیر به شکل واکنش طرد، حمایت بیش از حد یا تحت فشار گذاشتن شدید کودک انعکاس پیدا می کند.
با در نظر گرفتن مطلب بالا می توان چنین استنباط کرد. که والدین کودکان عقب مانده ذهنی نیاز دارند تا از ماهیت رابطه عاطفی خود با کودک عقب مانده شان آگاه شده. بدانند که کدامیک از احتیاجات شخصی آنها در مواجهه با وضعیت کودک عقب مانده ذهنی شان مورد تهدید قرار می گیرد.
یکی از اهداف اصلی مشاوره با والدینی که دارای کودکان عقب مانده ذهنی مستند، پرورش احساس قبول کامل کودک، چه از لحاظ عاطفی و چه از لحاظ ذهنی و عقلی می باشد.
چنین پذیرشی نتایج بسیار خوبی را به دنبال می آورد.
- اول اینکه کودک در رابطه با والدینش احساس امنیت بیشتری می کند. که بدون شک این احساس تاثیر به سزایی در نحوه رابطه او با سایر اعضای خانواده و بچه ها و بطور کلی دنیای خارج خواهد داشت.
- ثانیا والدین به طور مستقیم نفع خواهند برد. برداشت شخصی آنها مثبت تر گشته ، ارتباطات افراد خانواده از امنیت بیشتر برخوردار شده و همانطور یا مردم دنیای خارج نیز برقرار کردن ارتباط سهل تر می شود. والدین می توانند از لحاظ حرفه ای فعالیت بیشتری داشته باشند. و رابطه اجتماعی کامل و رضایت بخشی برای خود ایجاد کنند.
لینک های مرتبط با ” احساس گناه در والدین با کودک معلول ” :
مشکالات زناشویی والدین با کودک معلول
واکنش های اضطرابی در والدین با کودک معلول
با ما همراه باشید در :